Rahmân ve Rahim olan Allah'ın adı ile
O fecre /o sabahın alaca karanlığına/ yemin olsun!
On geceye, onun çift olanına ve tek olanına ve başladığında o geceye yemin olsun!
Bunlar, aklını iyi kullananlar için önemli birer yemindir, değil mi?
(Fecr Suresi 89/1;2;3;4;5)
ADALET
Kelime anlamı; eşit olmak, eşit kılmak, denklik, denge, doğru davranmak, hakka göre hüküm vermek olan adalet, bir şeyi yerli yerince yapmak veya herkese ve her şeye hak ettiği şekilde davranmak demektir. Tüm insanların eşit haklara ve muameleye sahip olması, haksızlık ve ayrımcılığın olmaması ve herkesin kanun önünde eşit olmasıdır.
Bu tanımdan hareketle Adaletin farklı birkaç boyutunu ifade etmemiz gerekirse;
Eşitlik: Farklı nesnelerin, kişilerin veya koşulların her yönden olmasa bile en az bir bakımdan denk olması, eşit olması. Kısaca; Herkesin eşit haklara ve muameleye sahip olmasıdır.
Hakkaniyet: Hakkaniyetli davranmak bir kurum veya kişinin tercihlerinde hak ve adaleti gözetmeleri, hukuka ve etiğe uygun bir şekilde davranılması manasına gelmektedir. Herkesin yaptığına göre alması ve değerlendirilmesidir.
Dürüstlük: "Doğruluk" anlamına gelir. Ancak bu kavram, sadece sözcüklerin doğruluğunu değil, aynı zamanda düşüncelerin, duyguların ve davranışların da doğruluğunu ifade eder.
Hukuk: Toplum düzenini sağlamak, bireylerin hak ve özgürlüklerini korumak ve çatışmaları barışçıl yollarla çözmek amacıyla oluşturulmuş bir kurallar bütünüdür.
Evrensellik: Adalet, tüm insanlık için geçerlidir. İnanç, ırk, renk, dil, cinsiyet gibi farklılıklar adaletin önüne geçirilemez.
Kapsamlılık: Adalet, sadece bireysel ilişkilerde değil, aynı zamanda toplumsal, ekonomik ve siyasi hayatta da geçerlidir.
Şartsızlık: Adalet, hiçbir koşula bağlanmadan uygulanmalıdır. Yakınlık, düşmanlık, menfaat gibi kişisel veya toplumsal nedenler adaleti etkilememelidir.
Bu ifadeler kapsamında Kur'an'ın Müslümanlardan istediği adalet; sadece Müslümanlar arasında geçerli olacak ya da Müslümanlar dışında bir de kitap ehlini şemsiye altına alarak diğer insanları kapsam dışında tutacak sınırlı bir adalet değildir.
İslam'a göre adalet, her insanın, sırf "insan" olmasından kaynaklanan doğal hakkıdır. Bu sistemde adalet hakkının tek gerekçesi insanın "insan" olmasıdır. Sadece insan olma niteliğinden dolayı insanlar arasında adalet dağıtılırken mümin-kâfir, dost-düşman, siyah derili-beyaz derili ayırımı yapılamaz. "İnsanlar" arasında adalete uygun hüküm verme kayıtsız, şartsız "tüm insanları" içeren biçimde olmalıdır.
Kur'an-ı Kerim'de birçok ayetle vurgulanan bu ilke, tüm insanlık için geçerli olup, hiçbir ayrım gözetmeksizin uygulanması gereken evrensel bir değerdir.
Rahmân ve Rahim olan Allah'ın adı ile
Allah size, emanetleri ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emreder. Allah’ın size verdiği öğüt* ne güzeldir! Allah daima dinleyen ve görendir.
(Nisa Suresi 4/58)
*Öğüt; bir kimseye doğru, uygun bir yol göstermek, özellikle kötü davranışlardan sakındırmak için şu ya da bu şeyi yapması ya da yapmaması konusunda söylenen söz.
Ayetten de görüleceği üzere Adalet, sadece hukuki bir terim değil, aynı zamanda ahlaki bir değerdir. İnsanlar arasındaki ilişkilerde, toplumsal hayatta adalete riayet etmek her Müslümanın temel görevidir. Allah'ın emri gereğince Müslümanlar, insanlar arasında hüküm verme görevi ile karşılaşınca onlar arasında adalet uyarınca hüküm vermekle yani âdil olmakla yükümlüdür ki aşağıda ki ayetlerde bu açıkça ifade edilmektedir.
Rahmân ve Rahim olan Allah'ın adı ile
Ergin hale gelinceye kadar yetimin malına yaklaşmayın, onun için en yararlı bir yolla olursa başka. Ölçüyü ve tartıyı hassas olarak tam yapın. Biz kimseye gücünün üstünde bir sorumluluk yüklemeyiz. En yakınınızın aleyhine de olsa, konuştuğunuzda adaletli olun. Allah'a verdiğiniz sözü tam olarak yerine getirin. Onun size yüklediği görev budur. Belki aklınızdaki bilgiyi kullanırsınız.
(En'âm Suresi 6/152)
Rahmân ve Rahim olan Allah'ın adı ile
Ey inanıp güvenenler /müminler/! Kendi aleyhinize, ana-babanız veya en yakınlarınızın aleyhine bile olsa hakkı ayakta tutan, Allah için şahitlik eden kişiler olun. Aleyhine şahitlik yaptığınız kişi ister zengin ister fakir olsun; Allah, onlara daha yakındır. Kendi arzunuza uymayın ki adil olasınız. Lafı eğip büker veya şahitlikten kaçınırsanız bilin ki Allah, yaptığınız her işin iç yüzünü bilir.
(Nisa Suresi 4/135)
Tanım ve tanımda yer alan kavramlar ve Kur’an’da ki ayetler İslam'da adaleti şu özellikleriyle öne çıkarmaktadır: Bireysel düzeyde, insanların haklarının korunmasını ve haksızlığa maruz kalmamasını sağlamak ve toplumsal düzeyde istikrar ile toplumun veya bireyin yaşam kalitesini artırmayı amaçlaması açısından önemlidir. Bu konularda Allah bizlere şöyle buyurmaktadır.
Rahmân ve Rahim olan Allah'ın adı ile
Allah; adil olmayı, güzel davranmayı ve yakınlara (hakları olanı) vermeyi emrediyor. Cinsel günahları, kötü şeyleri ve hakka tecavüzü de yasaklıyor. O, bilginizi kullanasınız diye size öğüt veriyor.
(Nahl Suresi 16/90)
Rahmân ve Rahim olan Allah'ın adı ile
De ki: "Rabbim bana adaleti emretti. Her mescitte yüzünüzü O'na doğrultun ve dini yalnız kendisine has kılarak O'na yalvarın. İlkin sizi yarattığı gibi yine O'na döneceksiniz."
(A’raf Suresi 7/29)
Rahmân ve Rahim olan Allah'ın adı ile
Yarattıklarımız içinde, gerçek olanla doğruyu gösteren ve onunla adaleti sağlayan bir toplum daima vardır.
(A’raf Suresi 7/181)
Okuduğumuz ayetlerden Allah her zaman âdil olmayı emrettiğini görmekteyiz. Bu emre rağmen insanın olduğu yerde Adaleti tehdit edebilecek bazı durumlar ortaya çıkabilecektir. İşte böyle durumlarda gerçek olanla doğruyu gösterme ve adaleti sağlamak için başvurulacak kaynak Kur’an olmalıdır.
Rahmân ve Rahim olan Allah'ın adı ile
Hayır, (bir belgeye ihtiyaç yok)! Çünkü Kur’an, kesinlikle size verilen doğru bilgidir.
Yapması gerekeni yapan o bilgiden yararlanır.
(Müddesir Suresi 74/54;55)
Sonuç olarak diyebiliriz ki; İslam'da adalet, sadece bir hukuki kavram değil, aynı zamanda ahlaki bir değerdir. Adaletli olmak; insanların barış içinde yaşamasının en önemli yollarından biridir. Bütün insanlar hayatlarının her alanında adaleti gözetmeye ve adaleti tesis etmeye çalışmalıdırlar.